Tình hình

Thời Pháp thuộc, Phú Yên có những trang trại chăn nuôi trâu bò ngựa rất lớn, nhất là vùng Sơn Hòa, dọc theo sông Ba. Bò Phú Yên được chở vào bán ở Nha Trang, Sài Gòn, Bà Rịa hay tập trung ở vịnh Xuân Đài để chở ra nước ngoài. Xuất khẩu bò được thực hiện bằng đường biển đi Bà Rịa và Sài Gòn hoặc trực tiếp từ cảng Vũng Lắm đi Manila. Về sau, hình thức chăn nuôi quy mô lớn ít dần và chuyển sang chăn nuôi lẻ theo hộ gia đình. Ở nông thôn Phú Yên, hầu như nhà nào cũng nuôi bò. Người ta nuôi trâu bò để cày bừa, kéo gỗ, chuyên chở, lấy thịt, buôn bán. Đến nay số lượng đàn bò vẫn duy trì ở mức độ cao do nhu cầu nuôi để lấy thịt.

Với điều kiện thời tiết thuận lợi, có đồng cỏ tự nhiện rộng lớn, phụ phẩm trồng trọt dồi dào, chăn nuôi bò là thế mạnh của Phú Yên. Nuôi bò thịt là nghề chính của nhiều gia đình ở huyện Phú Hòa. Chăn nuôi bò là tập quán lâu đời của nông dân Phú Yên. Nuôi bò thịt trở thành một nguồn thu nhập chính đối với nhiều nông dân ở Phú Hòa và được xã hội hóa. Cùng với nuôi bò thịt, người dân xã An Phú còn đầu tư nuôi bò cái sinh sản. Với nhiều hộ dân ở xã An Phú, nghề nuôi bò lai đã mang lại nguồn thu nhập chính. Mô hình chăn nuôi bò giảm nghèo được người dân ở các huyện miền núi Phú Yên áp dụng hiệu quả, mang lại thu nhập cao.

Lượng bò thịt của Phú Yên xuất bán mỗi năm khoảng 30.000 con, trong đó 70 - 75% cung cấp cho thị trường Thành phố Hồ Chí Minh. Dù đàn gia súc của Phú Yên chịu ảnh hưởng của bệnh dịch nhưng đàn bò vẫn tăng từ 3-6%/năm. Phú Yên hiện có 233.600 con bò, trong đó ba huyện miền núi Sơn Hòa, Sông Hinh và Đồng Xuân với hơn 132.000 con, chiếm gần 60% tổng đàn. Sông Hinh là huyện có phong trào chăn nuôi bò đàn phát triển mạnh, có thời điểm đàn bò địa phương này lên trên 38.000 con, tương đương với dân số của huyện (bình quân mỗi người dân nuôi một con bò), hình thành nhiều trang trại chăn nuôi bò đàn hàng trăm con.

Nuôi bò thịt có hiệu quả đòi hỏi phải bỏ tập quán chăn thả tự nhiên, chuyển sang hình thức chăn nuôi thâm canh, với mức đầu tư cao, theo đúng quy trình kỹ thuật. Ngoài đầu tư con giống, chuồng trại, người chăn nuôi còn chú ý đầu tư thức ăn tinh hỗn hợp vỗ béo cho bò trước khi bán thịt, nhất là việc trồng cỏ để bảo đảm thức ăn thô xanh trong đó phải kể đến loại cỏ voi vì giống cỏ này dễ trồng, năng suất cao, tới 300 tấn cỏ tươi/ha/năm. Để nuôi bò hiệu quả, phải tuân thủ tiêm phòng đầy đủ các loại vắc xin, hạn chế thấp nhất rủi ro dịch bệnh, tỉ lệ tiêm phòng trên đàn bò ở xã Đa Lộc đạt trên 90% tổng đàn.

Kỹ thuật

Đồng cỏ tự nhiên ở Việt Nam đạt từ 8 -16 tấn cỏ/ha/năm, mỗi héc ta đồng cỏ tự nhiên chỉ nuôi được 1 -2 con bò. Đồng cỏ tốt nhất nên quy hoạch ở vùng đất dưới 250. Hàng năm có thể thực hiện cày xới trồng các giống cỏ chịu hạn, chịu dẫm đạp, phát quang các loại cây bụi mọc tạp. Trên đồng cỏ nên trồng xen 5 -10% cây bộ đậu để làm phong phú nguồn thức ăn xanh cho bò (trong tự nhiên chỉ có 1,5 - 2%). Hàng năm, nên phôi rơm khô chất đống dự trữ cho bà ăn thêm ban đêm, trong những mùa thiếu cỏ.

Các phụ phẩm trải trách ấm mốc; Lẫn dây thép, dây nhựa, đinh, que sắt, bò ăn vào dễ bị chết. Thức ăn bổ sung. Những mùa ít cỏ, hoặc thời kỳ nuôi con, thời kỳ vỗ béo, người ta thường cho bò ăn bổ sung thêm cám gạo, cám tổng hợp, các thức ăn củ,quả tươi và khô, như bầu, bí, khoai, sắn. Ở dạ cỏ các động vật nhai lai có khu hệ vi sinh có khả năng tổng hợp từ đạm vô cơ thành Prôtein có ích cho vật chủ. Chuồng trại bò có thể đóng khung gỗ hoặc xây, trên có mái lợp che mưa nắng. Nền chuồng tốt nhất nên láng xi măng, dọn vệ sinh hàng ngày để tránh hà chân bò.Cần thiết kế 1 hố phân bên cạnh chuồng bò thuận lợi trong việc dọn vệ sinh và tận dụng phân, nước tiểu.

Bò đàn thường có những giai đoạn sinh trưởng, phát triển khác nhau,đòi hỏi việc chăm sóc nuôi dưỡng khác nhau; Có thể chia thành 5 thời kỳ. Thời kỳ sơ sinh: Từ k hi sinh đến 1 tháng tuổi. Dạ dày chưa phát triển: Dạ dày cơ (Dạ cỏ, tổ ong, lá lách) chỉ chiếm 30%, riêng dạ múi khế chiếm hết 70%. Sức chứa của dạ múi khế không quá 2 lít; nếu lượng nhiều sẽ tràn sang dạ cỏ, gây nên men thối, sinh bệnh. Thức ăn thời kỳ này chủ yếu là sữa mẹ, chưa có khả năng tiêu hóa thức ăn xơ thô. Bạch cầu ít, sức đề kháng kém. Quan trọng nhất là lúc mới sinh phải trực đỡ đẻ, bê nghé sơ sinh phải được lau mũi, móc mồm, bóc móng chân, cắt rốn và sát trùng rốn.

Nếu trời lạnh phải cho sưởi ấm, cho nằm ổ rơm, nếu bê yếu phải cho tập bú. Bê ngạt thở, phải cạy hàm, nắm lấy lưới kéo ra, đẩy vào theo nhịp để kích thích hô hấp. Thời kỳ thích ứng thức ăn động vật (2- 6 tháng tuổi). Thức ăn xen kẽ giữa nguồn động vật và thực vật; Thức ăn chính vẫn là sữa mẹ. Hình thành hệ vi sinh vật dạ cỏ, nên tập cho bê ăn cỏ xanh sớm (tuần thứ 6 đến tuần thứ 9). Bê phát triển xương ống và chiều cao. Thời kỳ lớn lên (7-12 tháng tuổi). Bê phát triển đầy đủ cơ quan tiêu hóa, có khả năng tiêu hoá, hấp thụ hòa toàn thức ăn xơ thô. Thời kỳ này bê đã có những biểu hiện về tính dục.

Thời kỳ phát dục (13- 24 tháng tuổi). Thời kỳ này, bê lớn tất nhanh về tầm vóc, cơ quan sinh dục phát triển, bò đã có khả năng phối giống. Đây là thời kỳ bò có khả năng tận dụng nguồn thức ăn lớn trên đồng cỏ, cần phát huy tốt lợi thế chăn thả; Đồng thời có thể bổ sung thêm các nguồn thức ăn khác. Thời kỳ trưởng thành (Trên 24 tháng tuổi).Thể vóc bò trong thời kỳ này được phát triển tối đa cả về chiều sâu và chiều rộng. Thời kỳ này, tùy theo loại đồng cỏ, bò có thể gặm cỏ được 3 – 6 kg cỏ/1 giờ. Mỗi ngày cần cho bò ăn trên bài chắn được 6 - 10 giờ. Ngoài ra có thể cho an bổ sung thêm các nguồn thức ăn khác. Ở thời kỳ này, có thể xuất chuồng hoặc chuyển bò sang gây giống.